κοκκινη κισσα

ΧΑΡΤΗΣ ΝΑΥΑΓΙΩΝ //ΚΡΙΤΙΚΗ του Κ.ΚΑΛΗΜΕΡΗ(περιοδικό ΔΙΑΣΤΙΧΟ)

Η ανεξάντλητη σκιά της Λέξης.

Από την πρώτη της συλλογή η Έφη Καλογεροπούλου προειδοποιεί ότι «έχει καιρό απόψε, κρατήσου γερά φώναξα, ρίχνω σχοινιά απόψε, άγκυρες κατεβάζω στα βαθιά, τη ζωή να δέσω».

Κι ακόμα, «καθρέφτες ρίχνω στο νερό, σκοτάδι έχασα να βρω, ψάχνω κι αυτό που όνομα δεν έχει, τρομαγμένο σπαρταρά, στην άκρη του καιρού».

Από την πρώτη της, λοιπόν, ποιητική συλλογή, ο καιρός, οι άγκυρες, τα καιρικά φαινόμενα, τα στοιχεία της φύσης, της φύσης έξω μας, αλλά και μέσα μας, γιατί μετά το στάδιο του καθρέφτη, μέσα στο σκοτάδι, υπάρχει κάτι μεγαλοπρεπώς αφανές, αόρατο, που έχει τα ίδια υλικά και στην έξω μορφή του και τη μέσα, δεν έχει όνομα, αλλά συνέχεια σπαρταρά τρομαγμένο στην άκρη ενός καιρού που δεν μένει ποτέ στο ίδιο σημείο, αλλά κυλάει, ρέει, θορυβεί.

Στην παλιά, πρώτη της συλλογή, στο Σχεδόν μαζί, παίζει δραματικά με τον χρόνο, αφού «δίχως νερό, πριν το τέλος, κραυγή βαθιά χωρίς νερό, μόνο» και «όταν ήρθε η ώρα, και δεν ήξερε, εκείνη τι ζητούσε, πριν το τέλος, που ήρθε πριν».

Έτσι, ο χρόνος δεν είναι γραμμικός, υπάρχει για να νομίζουμε, ενώ ποτέ δεν προλαβαίνουμε να ετοιμαστούμε, γι’ αυτό και η κραυγή βαθιά χωρίς νερό αρχίζει και λήγει με τη λεξούλα «μόνο».

Στον Χάρτη ναυαγίων, τελευταία της συλλογή και μάλιστα δίγλωσση, με τη μετάφραση στα αγγλικά του Γιάννη Γκούμα, στο ποίημα «Δοκιμασία» γράφει για το κενό τού «ανάμεσα», το ρίσκο της συνάντησης, την επικοινωνία με αγαπημένες φωνές, την ανάγκη της ύπαρξης του μυθικού στοιχείου. «Για να συναντηθούμε, πρέπει να διακινδυνεύσουμε, την απόσταση του άλλου, μια απόσταση φωνών, ντυμένοι μυθιστόρημα», και πιο κάτω αναφέρεται «σ’ ένα ανομολόγητο παιχνίδι, πένθους, αφής, σφαγής».

Η Έφη Καλογεροπούλου, φυσικός και θεατρολόγος, μιλάει για τις Πρώτες Συναντήσεις, την αμηχανία της διερεύνησης του ανεξερεύνητου, όταν τρομεροί και τρομαγμένοι γινόμαστε συνοδοιπόροι της οδύνης «σε πρώτη δίχως πρόβα, στη μέση της σκηνής για χρόνια». Για μια συνεχόμενη πρεμιέρα χωρίς προετοιμασία, χωρίς να έχουμε μάθει τα λόγια, τους ρόλους, αλλά και το πού θα παίζουμε.

Αυτό είναι σημαντικό για δύο λόγους, πρώτον γιατί το «φυσικό» μέσα κι έξω μας δεν το γνωρίζουμε, μας διαπερνά ασυγχώρητα, γι’ αυτό λειτουργούμε εκστασιακά μέσα σε πεδία που παίζουν αλύπητες κι ατέλειωτες ιστορίες, δεύτερο γιατί έτσι η ποίηση της Καλογεροπούλου είναι στιγμιαία, ακαριαία, σχεδόν μοριακή, είναι αδυσώπητα επιθετική, γιατί «το εργαστήρι του χρόνου μετράει αντί για λεπτά γιγάντιες λάμψεις, αστραπές».

Ο Χάρτης ναυαγίων χαρτογραφεί τον βυθό της θάλασσας, προσέγγιση του συνειδητού και του ασυνειδήτου, ψάχνει εκεί που το νερό πατώνει μια έρημο που κρύβει μέσα της τα πάντα κι ενώ είναι μέσα στη θάλασσα, «δίχως νερό, πριν το τέλος, κραυγή βαθιά χωρίς νερό, μόνο».

Γι’ αυτό ο Χάρτης ναυαγίων αποζητάει περιπλάνηση, τέλος κι αρχή, τέλος μέσα στην αρχή[…]Γιατί όλο το τέλος βρίσκεται ήδη μέσα στην αρχή[…]Είναι λέξεις που βάρυναν και βούλιαξαν, μνήμη που κυλάει στο αίμα, μέσα από τις φλέβες, φτάνει στα δάχτυλα και γίνεται αφή, δηλαδή γραφή.

Αυτός ο Χάρτης μοιάζει με νεκροταφείο, και μέσα στην άμμο, κόκκο τον κόκκο όπως λέει ο Μπέκετ, θάβονται τιμαλφή μη χρηστικά, μνήμες, αισθήματα, ψυχές πνιγμένων, αλλά και ζωντανών, ελπίδες που ναυάγησαν, αλλά και ιστορίες ενδιαφέρουσες, μαγευτικές, που βρίσκουν καταφύγιο σε έναν απέραντο χώρο ροών, ανέμων, ρευμάτων, που συγκεντρώνουν απροσδιόριστες δυνάμεις. Μέσα σ’ αυτά τα ναυάγια είναι τα χαμένα, που πρέπει να δηλωθούν ως χαμένα, ακόμα κι αν δεν ανασυρθούν, για να μάθουμε αυτό που δεν θα μάθουμε ποτέ, αυτό που θα παραμείνει αχαρτογράφητο, αυτό που κι αν το ξεχάσαμε θα ’ρθει στο όνειρό μας και στον έρωτα. Δηλώνοντας τα χαμένα επανέρχονται αισθήματα που μαλακώνουν την καρδιά, ακόμα και με σκληρές σαν πέτρες και σίδερα λέξεις. Εκεί, στην έρημο της επικοινωνίας ρίχνει την άγκυρά της η ποιήτρια, στην έρημο-έρωτα, στον χρόνο-έρωτα, που και τα δυο σμιλεύουν, μεταμορφώνουν και σκουριάζουν, μέσα σε θαλασσοταραχή και αμμοθύελλες. Σε χαοτικές τάξεις, οργανωμένες αταξίες, κι έτσι η ποίηση ρίχνεται σε ένα ρευστό, ερωτικό, σπασμωδικό επιθυμητό πεδίο, σε τοπίο βυθού, όπως στο δεύτερο βιβλίο της, στον Ήχο από νερό, όπου ανακεφαλαιώνει συνεχώς την πλατωνική διάσταση της ποίησής της, που είναι «η ανεξάντλητη σκιά της λέξης».

Όλη η θάλασσα είναι στρώματα θέασης, θολά ή διαυγή, είναι αναμνήσεις σε σμίκρυνση ή μεγέθυνση, είναι αισθήματα που ακολουθούν φυσικές δυνάμεις και παφλασμούς, με πολλές σιωπές, κοφτούς επαναλαμβανόμενους ρυθμούς, ενώ πρωταγωνιστικό ρόλο στην παράσταση παίζουν ο σαρκασμός κι η ειρωνεία, η απροσδιοριστία κι η αλληλοεπικάλυψη ενεργειακών πεδίων, μια γοητευτική, δηλαδή, προσέγγιση της Θεωρίας της Διαταραχής.

Σ’ αυτό το κλίμα κέντρο και περιφέρεια αλλάζουν συνεχώς θέση. Προωθούν εγγραφές και επανεγγραφές στα πεδία του χρόνου, κάνοντας τα ανθρώπινα να αναχωρούν από κάθε τι παρόν. Μια διαρκής αναχώρηση από κάθε τι. Κι όλο αυτό συμβαίνει σε μια εντυπωσιακή ανοιχτότητα και δοτικότητα, που αναζητάει μια φιγούρα φίλη με την αταξία, την ξηρασία, την υγρασία, τη στάχτη και την αναγέννηση. Με λίγα λόγια, το ποίημα συνηθίζει να φεύγει, να κινείται, να μη λειτουργεί ως συνήθως στερεωτικά, φορμαλιστικά, μαθηματικά.

Στην ποίηση της Έφης Καλογεροπούλου δεν υπάρχει δρόμος, είμαστε μέσα στον δρόμο, η γραφή είναι ραφή, ραφή που δένει ποτάμια, κι αυτά με τη σειρά τους έχουν όχθες, «όχθες μιας ερώτησης, στην αύρα μιας απάντησης», ενός μετέωρου «αύριο». Το ταξίδι της ζωής είναι μια εξορία μέσα στην «απειρότητα της φύσης».

Γι’ αυτό ο Χάρτης ναυαγίων αποζητάει περιπλάνηση, τέλος κι αρχή, τέλος μέσα στην αρχή. Γιατί όλο το τέλος βρίσκεται ήδη μέσα στην αρχή, χωρίς να είναι όμως προκαθορισμένο. Είναι λέξεις που βάρυναν και βούλιαξαν, μνήμη που κυλάει στο αίμα, μέσα από τις φλέβες, φτάνει στα δάχτυλα και γίνεται αφή, δηλαδή γραφή.

Στο ποίημα «Μαριονέτα», η Καλογεροπούλου μας θυμίζει πως «όταν αρπάξει φωτιά η κλωστή που σε κρατάει, θα μάθεις αν η ζωή σου έχει οξυγόνο».

Μάθημα θανάτου, σύμπτωμα ζωής, εκκρεμότητα, νήματα ζωής, νάματα, σχοινιά και αόρατες άγκυρες, πανιά, ναι, πανιά φουσκωμένα είναι η Μαριονέτα όταν κοπεί η κλωστή, ράμματα, δηλαδή υλικό μνήμης και ονείρου.

Η ποιητική γλώσσα δεν αιχμαλωτίζει όλα τα μυστικά, προδίδει όμως την απουσία τους. Κι η γραφή της Καλογεροπούλου είναι ποιητική, σκληρή, προειδοποιητικά πρόσκαιρη και αυστηρή, γιατί παίζει συνέχεια με τη διαψευσιμότητα των νόμων.

Ο Κώστας Καλημέρης είναι κριτικός λογοτεχνίας.

Ερημος οπως Ερωτας/κριτική παρουσίαση Διώνη Δημητριάδου

«Ο μεγαλύτερος Έρωτας όλων των Ερώτων»

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου //

Αναδημοσίευση απο περιοδικό FRACTAL-ART

«Έρημος όπως έρωτας», της Έφης Καλογεροπούλου από τις εκδόσεις Μετρονόμος (σειρά Ποιείν)

«…

αυτός που στο μάτι του ζώου

θάνατο βλέπει και ποτέ την αθωότητα…»

Η ποίηση της Έφης Καλογεροπούλου δημιουργεί ένα ρήγμα σ’ αυτό που πιστεύεις ή που νομίζεις ότι αξίζει να πιστεύεις. Είναι ένα ξάφνιασμα ο λόγος της, που σου ανατρέπει τον κόσμο όπως αυτός σου παρουσιάζεται. Και αυτό ξεκινά από τον τίτλο της ποιητικής της συλλογής, εκεί που συνταιριάζει τις δύο λέξεις έρωτας και έρημος, ηχητικά συγγενείς έτσι κι αλλιώς. Αναρωτιέμαι αν αυτό είναι ένα γνώρισμα εκείνης της αληθινής ποίησης που αγνοεί τα κοινότοπα -και τόσο πεζά σε τελευταία ανάλυση- με τα οποία αρέσκονται ακόμη κάποιοι να ταλανίζουν την πένα τους.
Οι στίχοι εδώ έρχονται και σε βρίσκουν με την υποδειγματική τους λιτότητα, σε μια αποθέωση της ουσίας, η οποία πάντοτε προτιμά τη λακωνικότητα, ποτέ τη φλύαρη επιμονή στο ευτελές και εύκολο του φορτωμένου λόγου.

«Οι γραμμές

οι αριθμοί

τα πρόσωπα

το αμνημόνευτο της αγάπης βάθος

το Νόημα

το Απόκτημα

ο Θάνατος

ο νεκρός αδερφός

το ανεκπλήρωτο μέλλον

τα παιδιά που έμειναν νάνοι

οι νάνοι νεκροί

οι μέσα μας νεκροί

η αφετηρία πριν την αρχή

το χέρι που δε φτάνει να κόψει το χρόνο

ο σάπιος χρόνος είναι ο ώριμος χρόνος

ο χρόνος σιωπή

ο χρόνος εφιάλτης

ο χρόνος παγίδα

ο χρόνος δήμιος

ο χρόνος ο μεγαλύτερος Έρωτας όλων των Ερώτων

[…]

άδετος αδαής δεόμενος

κυριευμένος από την απόλυτη σιωπή

του μυστηρίου της ζωής

και του φωτός αιχμάλωτος[…]

Στίχοι με την ελάχιστη στίξη, το ελάχιστο αυτό στίγμα του σχολιασμού, καθαροί προσφέρονται σε όποιον μπορεί να δει πίσω από αυτούς μια πλήρη εικόνα, συνολική του κόσμου, μέσα στον οποίο εντάσσεται και ο άνθρωπος και τα πάθη του, εσωτερικά και εξωτερικά παθήματα.
Αιχμάλωτος του φωτός, όπως λέει η ποιήτρια, εγκλωβισμένος στον χώρο των φαινομένων, αντικρίζει τα σημαίνοντα αγνοώντας τα σημαινόμενα. Αδυνατεί να δει ότι το μυστήριο της ζωής ανοίγεται μόνον όταν μπορέσει να δει ενταγμένο τον εαυτό του στο σύμπαν, όσο κι αν αυτό υποκρύπτει την αλήθεια του.
Μέσα σ’ αυτή την περιδίνηση του χρόνου, που ορίζει τη ζωή χωρίς ο ίδιος να ορίζεται ποτέ, που απατηλές και ασαφείς εικόνες μόνο προσφέρει, αφήνεται και ο ατυχής άνθρωπος, ο τάχα σοφότερος των δημιουργημάτων, να αντιμετωπίσει τις αυταπάτες του. Έρωτας όπως έρημος, μια που και ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος Έρωτας όλων των Ερώτων. Ο έρωτας άλλη μια ασταθής βεβαιότητα, όσο κι αν προσπαθεί να τη δει μέσα σε χρονικές διάρκειες. Αυτός πάντα θα ξεφεύγει, περιγελώντας την ψευδαίσθηση μιας αιωνιότητας. Πώς αλλιώς να οριστεί όμως ο έρωτας έτσι ταυτισμένος με μια χαώδη, άπειρη διάσταση του κόσμου, όπου λειτουργούν ερήμην του ανθρώπου άλλοι νόμοι και κυρίως μια άλλη λογική (έτσι συμβατικά εδώ ο όρος με μια αδυναμία να ξεφύγουμε από τα όρια του ανθρώπινου μυαλού).
Κάτω από αυτή την οπτική, έχουμε μια φιλοσοφική διάσταση στον λόγο, που πολύ απέχει από την απλή αισθητική πρόσληψη της ποίησης. Οι χρόνοι του ρήματος -κυρίως ο Ενεστώτας ενός παρόντος μιας αδυσώπητης διάρκειας, αλλά και ο Αόριστος της συσσώρευσης χρονικών στιγμών- υπογραμμίζουν την αδιάκοπη και βασανιστική πορεία του ανθρώπου σε μια ζωή που ίσως αποδεικνύεται λίγη για τις απατηλές ελπίδες του.

«Δεν θυμάται

γιατί δεν θέλει να θυμάται.

Βαδίζει διαρκώς -

να διασχίσεις την έρημο, έλεγε, αυτό έχει σημασία

και συνέχιζε

ανάμεσα στο πλήθος,

να διασχίσεις την έρημο, έλεγε[…]

«Κάποτε

μια αστραπή στάθηκε αρκετή.

άνοιξαν ταυτόχρονα

τις ομπρέλες της σιωπής

κι έζησαν έτσι άβρεχτοι

για χρόνια.»

Αυτή η τελευταία θα μπορούσε να είναι μια εκδοχή του έρωτα, ίσως γενικότερα μια όψη ζωής ακύμαντης. Ίσως αν παραμείνεις άβρεχτος, σκιαγμένος από την πρώτη αστραπή και με την ομπρέλα ασφαλείας από πάνω σου, όλα να είναι πιο ήρεμα αλλά και πιο επίπεδα. Η ποίηση, όπως μας την προτείνει η ποιήτρια εδώ, περισσότερο αφορά αυτούς που δεν αρκούνται στα στεγανά δωμάτια, που αντιλαμβάνονται τη ζωή σαν μια αέναη αναζήτηση ουσίας, με το αναμφίβολο κόστος που τέτοια επικίνδυνα βήματα φέρουν μαζί τους.
Σε μια τέτοια περίπτωση και ο έρωτας έχει άλλη μορφή

«Θήραμα και θηρευτής κοιτάζονται

οι κόρες των ματιών διαστέλλονται

ο φόβος του θηράματος κατοικεί το μάτι του θηρευτή

και το τυφλώνει

ξερός κρότος ακούγεται

καθώς τα βλέφαρα ανοιγοκλείνουν

το θήραμα αιχμαλωτίζει το θηρευτή.

Γίνονται ένα.»

οπότε θα ταίριαζε να πούμε όχι μόνο έρωτας όπως έρημος αλλά έρωτας όπως πόλεμος, πλησιάζοντας έτσι τον σκοτεινό φιλόσοφο που όρισε τον πόλεμο πατέρα πάντων, όπως συγκρούονται όλα τα αντίθετα για να προκύψει η σύνθεση διαλεκτική και ενδιαφέρουσα.

Διαβάζοντας τον ποιητικό λόγο της Έφης Καλογεροπούλου
έχω την αίσθηση ότι καλούμαι να συμπληρώσω τα κενά
διαστήματα ανάμεσα στους στίχους της με τον λόγο του
αναγνώστη. Ιδανικά αυτό παίρνει τη μορφή ερωτημάτων,
όπως θα ταίριαζε σε μια φιλοσοφική συζήτηση ιδιαίτερων απαιτήσεων. Μένω σε μια ερώτηση που θέτει η ίδια

«κι αν ο τοίχος είναι κάτι περισσότερο;»

Δηλαδή ένα τοπίο απέραντο, όπως μας προτείνει σε μια ακόμη ανατροπή του σκηνικού; Εκεί που υπάρχουν όρια, μπορείς να δεις το άπειρο που φυσικά σε εμπεριέχει;
Αρκεί να καταργήσεις τον τοίχο που σου στερεί τη θέα της συνολικής εικόνας. Και ο φόβος, αυτή η ανθρώπινη αναστολή της επιθυμίας; Πόσο δυνατός μπορεί να είναι;
Μα, ακόμη κι αν μείνουν αναπάντητα τα ερωτήματα αυτά,
η αξία του ποιητικού λόγου παραμένει αναμφισβήτητη,
στον βαθμό που κινητοποίησε τη σκέψη και ενεργοποίησε τον μηχανισμό απελευθέρωσης του δέσμιου ανθρώπου. Λέξεις που επανέρχονται σχεδόν εμμονικά λειτουργούν σαν φωτεινές ενδείξεις της πορείας:

περιστροφή
παράθυρα
καθρέφτης
χρόνος
έρωτας
άπειρο
σιωπή
σύμπαν

Ποίηση απαιτητική; Οπωσδήποτε. Ας σκεφτούμε πως ίσως μόνον έτσι αξίζει η ενασχόληση με τα ποιητικά πράγματα.
Μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση για το τέλος. Η προσεγμένη αισθητικά συγκεκριμένη έκδοση είναι δίγλωσση. Διαβάζουμε τα ποιήματα και σε πολύ καλή αγγλική μετάφραση από τον Γιάννη Γκούμα, χωρίς αυτά να χάνουν κάτι από τον ρυθμό τους. Με αυτόν τον τρόπο μας δίνεται η ευκαιρία να δούμε τον μετασχηματισμό του ποιητικού λόγου (του πιο ιδιαίτερου λογοτεχνικού είδους) σε μια άλλη γλώσσα, στην ουσία σε μια άλλη εκδοχή λειτουργίας της σκέψης, μια που η άλλη γλώσσα απηχεί και μια διαφορετική δομή του σκέπτεσθαι.
Το βρήκα πολύ ενδιαφέρον.

Έφη Καλογεροπούλου, Άμμος

Συσσωρεύοντας κόκκο - κόκκο τον αβάσταχτο σωρό

Γράφει η: Πόλυ Χατζημανωλάκη////περιοδικό: poeticanet

Α. Στην άμμο: η γραφή που σβήνεται

Αρκετοί θα θυμούνται την Άρνηση, το εμβληματικό ποίημα του Γιώργου Σεφέρη ίσως σαν κρυφό περιγιάλι, από τη συλλογή Στροφή, μόνο για εκείνη την περίφημη άνω τελεία. Η θέση της κατά την τονισμό της ανάγνωσης που επέφερε η μελοποίηση, τροποποιούσε το νόημα και έκανε να κουνούν σκεφτικά το κεφάλι τους όσοι είχαν επιφυλάξεις για το αν η ποίηση πρέπει να μελοποιείται. Μια ρευστότητα ωστόσο αθέλητη εκδηλωνόταν. Το διαφορετικό νόημα κάθε φορά που συμβαίνει μια ανάγνωση.

Σε δεύτερο πλάνο, για το ίδιο ποίημα πάντα, παραμένει και αφήνει το πεδίο ελεύθερο σε μια άλλη, διαφορετική ρευστότητα, η χειρονομία της γραφής που εξαφανίζεται από την επιφάνεια της άμμου. Η γραφή που σβήνει – η μνήμη που χάνεται – ίσως και η ταυτότητα μαζί της. Απώλεια – παρουσία, ταυτότητα, σε ένα όνομα γραμμένο στην άμμο. Τη μαλακή επιφάνεια με τους μικρούς κόκκους, μια υδραργυρική κατάσταση ανάμεσα στο στερεό και το ρευστό, μια μεταφορά για να συλλάβεις όλον τον κόσμο από την αρχή. Να επιχειρήσεις να την χαράξεις. Ματαιότης, ψευδαίσθηση ωστόσο αυτή η χειρονομία μια και με το παραμικρό φύσημα του αέρα αναδεύεται, σβήνει και τίποτα πια δεν μένει. Μόνο η χειρονομία εν κενώ – Η φωνή χωρίς φωνή. Άπιαστη, φεύγει από τα δάχτυλα. Η άμμος με το συμβολικό φορτίο του χρόνου εκ γενετής – όλες οι κλεψύδρες που γεμίζουν και αδειάζουν μετρώντας - γίνεται σύννεφο όταν φυσά ο αέρας, πονά και πληγώνει όταν πέφτει πάνω σου με δύναμη, καίει όταν την πατάς μέσα στον καφτό ήλιο, μνήμη που δεν μπορείς να κρατήσεις, πόνος που εντείνεται όταν την αγγίζεις.

(οι πρώτες σκέψεις μετά την πρώτη ανάγνωση της ποιητικής συλλογής της Έφης Καλογεροπούλου και μια μικρή ανθολόγηση)

Η επίμονη μνήμη
πρόσφυγας είναι
σε λάθος πατρίδα

Η επίμονη μνήμη κρυμμένη
σε τόσα υλικά περίφραξης
πάσχουσα

Κι έτσι αναποδογυρίζεται η ζωή
και το νερό ξεπλένει ήσυχα τα πόδια της

τότε έγινε νερό και χύθηκε ανάμεσα
είχα μια επιθυμία, είπε
μα τώρα πια δεν τη θυμάμαι

Β. Άμμος: φωνή χωρίς φωνή

Διαβάζω ξανά την Άμμο της Έφης Καλογεροπούλου, το τρίτο της ποιητικό βιβλίο, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μετρονόμος, μια ποιητική σύνθεση σε έξι νύχτες και αφήνομαι στην βίωση της αποσάρθρωσης, της αποσύνδεσης των λέξεων, της ρευστότητας, μιας κυκλικής μέθης... Μια σκηνοθεσία, μια κατασκευή χωρίς κέντρο και με απατηλή την αίσθηση της αλληλουχίας. Μια ταυτότητα χωρίς σχήμα, ένα παχνίδι με το φως, πολλαπλές αντανακλάσεις και miseenabime, οι διαφορετικές όψεις της πραγματικότητας, η λαβυρινθική αίσθηση… Η άμμος εν κατακλείδι. Εν τούτοις, το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο μια – έστω αγωνιώδης – φαντασμαγορία. Η ατμόσφαιρα της ρευστότητας, η ομίχλη, η εξαφάνιση των ορίων είναι σπάνιας έμπνευσης δοκιμές λόγου που υπηρετούν μια φιλοσοφική, μια υπαρξιακή αγωνία. Η απώλεια, ο θάνατος, το σκοτάδι, η σιωπή, η ύπαρξη, η ταυτότητα, το σώμα, τα όριά του, ο έρωτας. Το αβάστακτο βάρος της συσσώρευσης, ο αδύνατος σωρός που μαζεύεται κόκκο κόκκο, σαν τον στίχο από το endgameτου SamuelBecket στο moto...το θέατρο σε μια ευτυχή συνάντησή του με την ποίηση, η Έφη Καλογεροπούλου αν και φυσικός είναι άνθρωπος του θεάτρου πια, με σπουδές θεατρολογίας και πρακτική στη σκηνοθεσία. Έξι ποιητικές πράξεις, ένα ταξίδι – μια Μπεκετική ματιά… Η φωνή χωρίς τη φωνή – εμβληματική ποιητική εισαγωγή – μπορεί να είναι πνευματική οφειλή, φόρος τιμής στο δάσκαλο αλλά κυρίως εκφράζει στην ουσία της τη δική της, την προσωπική της αναμέτρηση – και την αναμέτρηση στην οποία καλεί τον αναγνώστη – με τον κατακερματισμό. Χωρίς να του δείξει τον δρόμο εκείνος πρέπει να βαδίσει, να μοχθήσει, να φτάσει, να δει από άλλη – πολλαπλή προοπτική. Να πολλαπλασιαστεί. Να κατοικήσει σε άλλο σώμα. Μια ποίηση κίνηση, περιδίνηση, αμμοδίνη. Το ανθρώπινο ποτάμι που πασχίζει να φτάσει, ανέβασμα σκαλοπατιών σε μια ατέρμονη κλίμακα… Αυτό που μένει είναι το ταξίδι.

Ένα ποίημα από την 6^η νύχτα:

Είδα νερό να γκρεμίζεται και φως
να διπλώνει σαν τσακισμένη εφημερίδα.
Ασπρόμαυρες εικόνες ψηλά να σηκώνει ο αέρας
είδα το χρόνο, σκύλου κεφάλι
ανάμεσα στα δυο μου χέρια να κοιμάται.
Είδα χαράδρες κατοικημένες με βροχή από λέξεις
και φίδια φωνήεντα στην άσφαλτο να συσπώνται από φόβο.
Μας είδα εμάς ανάμεσα σε γλάρους και πουλιά μαύρα
ψηλά να πετάμε στον αέρα
εσένα
κι εμένα
λίγο πριν η ξέφρενη οπλή του πλήθους
μας προφτάσει.

Δραπέτις Ιάμβων

Έφη Καλογεροπούλου, Δραπέτις Ιάμβων, Για τη συλλογή άμμος.

Δεν μας ενδιαφέρει εδώ η στρατηγική στόχευση της Καλογεροπούλου να αναμετρηθεί με τα πρωταρχικά στοιχεία. Η συλλογή Άμμος διατηρεί την αυτονομία της και επιπλέον αποτελεί την πιο τολμηρή λεκτικά απόπειρα της γραφής της.
Κατά περίεργο τρόπο είναι η περιφέρεια της γραφής των ποιήμάτων της που για μένα έχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Οι κόσμοι που διαγράφουν οι παραπομπές των λέξεων. Τοπία που δεν είναι τοπία, δωμάτια που δεν είναι δωμάτια, χώροι που δεν είναι χώροι αλλά σκηνικά διττής παραπομπής θεατρικής και ψυχικής. Η Καλογεροπούλου επιζητεί το ποιητικό σε εκείνη τη χειρονομία που ονομάζοντας ταυτόχρονα αποσιωπά και ορίζει ένα χώρο δράσης που προτείνεται στο βλέμμα με τις απόλυτα απαραίτητες νύξεις που χρειάζεται το βλέμμα μας για έναν προσανατολισμό. Μικρά σενάρια της κομέντια ντελ άρτε με τις σκηνικές οδηγίες ενσωματωμένες στην εκτύλιξη της υπόθεσης.
Η παράθεση του Μπέκκετ στην αρχή, δεν θέλει να κρύψει αλλά να σημάνει τη γενεαλογία των κειμένων που μας προτείνει ως χώρους της ποιητικής εμπειρίας. Αν θέλω κι ένα ελληνικό θα παραπέμψω στα μικρόστιχα ποιήματα του Ρίτσου, στις μαρτυρίες ας πούμε, ή στις Χειρονομίες.
Αν ό τίτλος της συλλογής πρέπει να σημανθεί στο γλωσσικό υλικό η επιτυχία είναι απόλυτη. Το λεκτικό είναι κυριολεκτικά διψασμένο, αφυδατωμένο. Όσο νερό χρειάζεται το προσθέτει η δίψα του αναγνώστη, όσο του την προκαλεί η ανάγνωση. Και στην μετρημένη δόση υπάρχει και το ποίημα που μοιάζει να τρέπεται προς τη λεκτική έκφραση του τοπίου της δίψας.
Αν δεν καταλάβατε ποια είναι αυτή η δίψα, είναι η δίψα της προσφοράς που δεν βρίσκει αποδέκτη, η δυσκολία της γλώσσας που είναι όργανο όχι ατελές αλλά σαραβαλιασμένο από τις εκφορές και αδυνατεί να σηκώσει τη λευκότητα ενός πρωταρχικού βιώματος.
θα μείνω στην κουζίνα του βιβλίου, που θα έλεγε κι ο Καρούζος και θα αφήσω την πλησία ανάγνωση στους αναγνώστες των ποιημάτων, με το στοίχημα να ακούσω αν η σκηνοθεσία της φωνής τους προσεγγίζει τα ευρήματα της κατ’ ιδίαν και σιωπηλής ανάγνωσής μου.Έγραψα στον τίτλο Δραπέτις Ιάμβων. Αν παραλλάσσοντας τη φράση του Λακάν ότι το ασυνείδητο είναι δομημένο σαν γλώσσα εις τα καθ’ ημάς, πούμε το εξ ίσου έγκυρο πως το ασυνείδητο του Νεοέλληνα είναι δομημένο σαν ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, η συλλογή της Καλογεροπούλου μας επιτρέπει να κάνουμε λόγο για συνειδητή απώθηση του ιαμβικού δεκαπεντασυλλάβου. Ο στίχος βαδίζει, πεζοπορεί, ούτε καν κατά τα νοήματα, αλλά κατά την λέξη, λέξεις σπυριά της άμμου από ένα χέρι που της αφήνει να πέσουν. Έτσι έχω την εντύπωση ότι είναι γραμμένα αυτά τα ποιήματα. Κανένας ρυθμός που να παρασύρει τις λέξεις σε υποψία μουσικής διαχείρισης. Πρόκες σε μαδέρι που σιγά σιγά διαμορφώνουν νύξεις περιγύρου. Θα μπορούσα να πω με υλικά πεζογραφίας, δεν είναι όμως υλικά πεζογραφίας, είναι μινιμαλισμός λέξεων, όπου προσεκτικά έχει ληφθεί πρόληψη να μην ξεστρατίσουν, ούτε καν στα συλλαβικά συστατικά τους κι αρχίσουν χορευτικές πόζες.
Η Έφη Καλογεροπούλου, ανεπηρέαστη από την τρέχουσα συναισθηματική πορνογραφία μας προτείνει έναν τόπο στεγνό όπου αν δεν σωθούν τα αισθήματα σώζεται η γλώσσα.
Από τις λίγες ποιήτριες που υπομονετικά μαστορεύει μια ποίηση που ψάχνει το κοινό της και δεν συγκατανεύει στα τρέχοντα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι άρχισε να το βρίσκει .

Βασίλης Λαλιώτης ////// ποιητής-μεταφραστής

Eφη Καλογεροπούλου, Αμμος, Μετρονόμος 2013

Η Eφη Καλογεροπούλου μετρά το τρίτο της βιβλίο (Aμμος) με αρχή το 2007 (Σκεύη ταξιδίου) και συνέχεια το 2010 (Ηχος από νερό). Οπως γίνεται αντιληπτό από τον τίτλο η σχέση με το νερό, και μάλιστα με το αλμυρό -είτε πρόκειται για θάλασσα είτε για δάκρυα-, συνεχίζεται αδιάπτωτη και παράλληλη με το ταξίδι, στη μεταφορική του εκδοχή εφόσον πρόκειται για το διαρκές ταξίδι του εγώ εντός του χρόνου.

Αυτή τη φορά η Καλογεροπούλου, αν και συνεχίζει να δημιουργεί σε γνωστά θεματικά μοτίβα (τα βιώματα με προεξάρχον το ερωτικό) και στη μικρή φόρμα με επιγραμματική διάθεση, παρουσιάζει την ώριμη και κατασταλαγμένη γραφή της. Η ποιητική οικονομία υπηρετείται με συνέπεια τόσο από τη μορφολογική συντομία όσο και από την προσεκτική επιλογή του γλωσσικού υλικού και την πύκνωση του λόγου του οποίου όμως η συναισθηματική φόρτιση διατηρείται ακέραια και επιτυγχάνει το ζητούμενο της Καλογεροπούλου: τον στοχασμό και την αναγνωστική συγκίνηση από το ειλικρινές πλην όμως στοχαστικά επεξεργασμένο βίωμα από το οποίο απορρέουν τα ποιήματα.

Τα 37 ποιήματα της παρούσας συλλογής -διαιρεμένα σε έξι ενότητες-νύχτες, καθεμιά με ένα δυναμικό μότο/επιγραμματικό ποίημα που ορίζει τη σκληρή υφή της κάθε νύχτας- αποτυπώνουν την επεξεργασία της βιωμένης εμπειρίας εν είδει αναστοχασμού ενός εγώ που ταράζεται από την πραγματικότητα γύρω του αναμετρώντας την απόσταση μεταξύ αυτού και του κόσμου. Το διακύβευμα της ισορροπίας του εγώ μετατρέπεται σε διακύβευμα ισορροπίας του ποιητικού λόγου ή η ποίηση φαίνεται να αποτελεί το οδυνηρό μέσο αναμέτρησης με τον κόσμο και τον άλλον.

Επιπλέον, το υποκείμενο διχάζεται μεταξύ ταυτότητας και ετερότητας, μεταξύ εγώ και εσύ. Αυτός ο τελευταίος διχασμός σηματοδοτεί τον έρωτα με λυρικό τρόπο και εν πολλοίς η δυναμική του έρωτα και της αγάπης είναι το κινούν του λόγου ή αλλιώς με τις λέξεις της ποιήτριας «αυτός που πόδια δεν έχει / χορεύει / όταν αγάπη έχει».

Βαρβάρα Ρούσσου/φιλόλογος-κριτικός Λογοτεχνίας

περιοδικό e-poema //τεύχος 18

Ηχος απο νερό

Εφη Καλογεροπούλου, Ηχος από νερό, Ενδυμίων 2010

Η ποίηση, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των πιο ευσυνείδητων απολογητών του υπάρχοντος να της στερήσουν τη δυνατότητα να συμβάλει στην αύξηση του πληροφοριακού δυναμικού για τον κόσμο όπου βρισκόμαστε ριγμένοι, δεν είναι δυνατόν να παραδώσει άνευ όρων εκείνη την όψη της αλήθειας που την αφορά, έστω και αν συχνά την περιφέρει στα διαμερίσματα των μικροαστών διανοουμένων ως ένα είδος επιστροφής στην αυθεντικότητα κάποιου προλογικού παραδείσου. Οσο καλά κι αν φυλάει η κατακυρωμένη από το υπάρχον θεωρία το ιερό της αλήθειας, οι τοίχοι, τα θεμέλια, η στέγη του είναι πάντα γεμάτα με μικρά και μεγάλα ρήγματα -στα οποία οφείλεται άλλωστε σχεδόν κάθε πραγματική πνευματική πρόοδος- απ' όπου άλλες όψεις του λέγειν εισβάλουν πότε ως ζητιάνοι, πότε ως αιρετικοί και πότε ως βεβηλωτές. Η ποίηση ανήκει σίγουρα στο τελευταίο είδος εισβολέων, έστω και αν συχνότατα οι βέβηλες διαθέσεις της παρουσιάζουν κάποια διστακτική προσήλωση στον βάκιλο της μορφής, με τον οποίο τη μόλυνε η κλασσική αισθητική˙ έτσι κι αλλιώς, τον ρόλο του βεβηλωτή τής τον επέβαλε η ίδια η θεωρία, όταν ανέλαβε το τραγικό έργο της μαθηματικοποίησης του πολιτικού στοιχείου. Οπως και να 'χει, όποιες συγκρούσεις οντολογικού, ιδεολογικού, λογιστικού ή ακόμη ακόμη πολιτικού χαρακτήρα κι αν διαδραματίζονται στη μάλλον σκοτεινή περιοχή, όπου συμπίπτουν τα συμβολικά συστήματα της θεωρίας και της ποίησης, η δεύτερη μας δίνεται ως δύναμη που τροφοδοτεί ιδιάζουσες διαδικασίες αλήθειας. Ποιος διάβασε ποτέ ένα έστω ποίημα χωρίς να αποκομίσει την αίσθηση πως κάτι έμαθε; Στο βαθμό που έγινε αντικείμενο ανάλυσης, η εν λόγω αίσθηση παρουσίασε ομοιότητες με το είδος της ικανοποίησης που απολαμβάνουμε όταν συλλαμβάνουμε τη λύση ενός γεωμετρικού προβλήματος, παρά με το είδος του αισθήματος που αποκομίζουμε από τη φιλοφρονητική ματιά ενός επίδοξου εραστή. Οφείλουμε να δεχθούμε, δηλαδή, πως ανήκει κατά το μάλλον ή ήττον σε κείνο το φαινόμενο, που η ψυχολογία αναγνωρίζει ως αίσθημα της ορθολογικότητας. Παρουσιάζεται σαν ανακούφιση ή και ικανοποίηση που συνοδεύει έναν λίγο ως πολύ ισορροπημένο συνδυασμό αναγωγής μιας σειράς εμπειρικών δεδομένων σε ένα μόνο αποκαλυπτικό, ριζικό δεδομένο, και εξοικείωσης με τις λεπτομέρειες, με τα ποικίλα και αεικίνητα παραδείγματα του είναι.

Γιώργος Μπλάνας//περιοδικό poema

Ηχος απο νερό

Ηχος απο νερό(Ενδυμίων)τιτλοφορείται η δεύτερη συλλογή ποίησης της Εφης Καλογεροπούλου.Εδώ εχουμε καθαρό ήχο σε καθαρό νερό,με αποτέλεσμα καθαρή ποίηση,που στάζει απο αβέβαια κατάρτια στο κατάστρωμα πλοίου ,ενώ σέρνεται στο βυθό των μικρών πραγμάτων.Σε τέσσερεις ενότητες("το πέρασμα"," η ελευθερία"," η συνάντηση" και " η νύχτα") η μικρή πλακέτα των 69 σελίδων μοσχοβολά αυθεντική ασπρόμαυρη ποίηση ,σαν καράβι που με κράτει τις μηχανές ταξιδεύει στην ομίχλη,συνεχίζοντας ενα ταξίδι που δεν άρχισε ποτέ.Ο αέρας των στίχων φυσά,το αεράκι της ποίησης πέφτει ,ενα λιμάνι αχνοφαίνεται μακριά "με εργάτες και σκοινιά και γάτζους και μαύρη πίσσα..."αλλά είναι και αυτό ενα ναυάγιο με λασπωμένες μέρες και όλα γίνονται όπως ήταν,μιά "Κι έπειτα /εγινε αυτός /που πάντα /ηταν".

Ντίνος Σιώτης

περιοδικό poetix/τεύχος 4.

Σκεύη ταξιδίου

Σκεύη ταξιδίου

Τα Σκεύη ταξιδίου με τα οποία μας συστήνει η Έφη Καλογεροπούλου να ξεκινήσουμε το αναγνωστικό μας ταξίδι στην ποίησή της είναι ένα απόσταγμα των στιγμών του βίου. Η ποιήτρια λειτουργεί σαν ανεστραμμένος «μικρός ναυτίλος» καθώς τα σκεύη που συλλέγει είναι το μελαγχολικό και ανθρώπινα καθημερινό υπόλειμμα της ζωής. Η ποίηση όμως αναλαμβάνει το χρέος να αντιστρέψει αυτό το μάλλον οδυνηρό υπόλειμμα σε σκευή του ταξιδιού μας στη ζωή και να μας πλουτίσει με λέξεις και με αυτές να συνεχίσουμε να συλλέγουμε. Η συλλογή ακροβατεί μεταξύ έρωτα και θανάτου προσδιορίζοντας το ενδιάμεσο σε ένα ταξίδι όπου συναντάμε την αδυσώπητη φθορά –του έρωτα της καθημερινότητας, του χρόνου. Ο έρωτας με την ορμητική δυναμική του στα ποιήματα ("Λαύριο", "μαζί σου", "εξαίσια") επιδιώκει να νικήσει το χρόνο, να υπερβεί το παρελθόν και τη φθορά, να κερδίσει το σχεδόν μαζί της συμπόρευσης -ποιήματα ("σημεία" , " δίχως θεό" , "σχεδόν μαζί"). Πέρα από τον έρωτα ο κύριος τρόπος για να υπερνικηθεί ο χρόνος και οι συνέπειές του είναι ο ποιητικός λόγος. Η ποιήτρια δεν αναφέρεται σε αυτόν, δεν μας αποκαλύπτει το εργαστήριό της, αλλά γράφοντας μας δείχνει τον τρόπο της να εξορκίζει τα δαιμόνια και μας παραχωρεί το δικαίωμα να κάνουμε το ίδιο διαβάζοντας τα ποιήματά της.

Τα κυρίως σύντομα ποιήματα και οι βραχείς σε μήκος στίχοι υποστηρίζουν την επιγραμματικότητα και την συμπύκνωση του λόγου δημιουργώντας ό,τι αρχικά ονομάσαμε «απόσταγμα». Το χαρακτηριστικό που ξεχωρίζει στη συλλογή είναι στίχοι επιγραμματικοί που η δύναμή τους είναι κεραυνός εν αιθρία : «τροχίστε λίγο το μηδέν/ είναι τετράγωνο πολύ». «με ρυτίδες στρωμένο το τραπέζι»…Η έλλειψη στίξης μας αφήνει αρκετές φορές το περιθώριο να επιλέξουμε ανάγνωση, να επιμείνουμε σ’ ένα σημείο, να στοχαστούμε πάνω στις λέξεις. Με τα Σκεύη ταξιδίου στις αποσκευές του ταξιδιού μας μπορούμε να ατενίσουμε τη θλίψη μας αλλά να βρούμε και τον τρόπο για να συνεχίσουμε «πρόσω ηρέμα».

βαρβάρα ρούσσου

φιλόλογος/κριτικός λογοτεχνίας

(απο την εκπομπή της Μ.Ροδοπούλου στο διαδικτυακό ραδιόφωνο radio Chimeres)

κοκκινη κισσα

Τετάρτη, 14 Μαρτίου 2018

Δεν υπάρχουν σχόλια: