Η επίθεση του μετα-δραματικού θεάτρου ,..της Εφης Καλογεροπούλου

Η επίθεση του μετα-δραματικού θεάτρου,Της Εφης Καλογεροπούλου

12:13 μ.μ. θράκα

με αφορμή την παράσταση

Τα συμβόλαια του εμπόρου-μια οικονομική κωμωδία

της ELFRIEDE JELINEK  σε σκηνοθεσία NICOLAS STEMANΝ από το THALIA THEATER του Αμβούργου στην ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ

Το 2008 πρίν ακόμη την κατάρρευση του χρηματοοικονομικού κολοσσού της  Lehman Brothers ,αρα και πρίν ξεσπάσει η οικονομική κρίση,η  Αυστριακή Νομπελίστρια συγγραφέας (2004) Εlfriede Jelinek γράφει ένα κείμενο 120 περίπου σελίδων με αφορμή τα σκάνδαλα δύο αυστριακών τραπεζών,που έμελλε  να αποδειχθεί προφητικό.

Εκτοτε το κείμενο αυτό μεσούσης της κρίσης, εμπλουτίζεται από την συγγραφέα –εχει φτάσει γύρω στις 200 σελίδες- και προσαρμόζεται ανάλογα με την τρέχουσα πολιτικο οικονομική συγκυρία.Η παράσταση που παρακολουθήσαμε ήταν εκδοχή διάρκειας 99 σελίδων ,με  πολλαπλές αναφορές στην ελληνική πραγματικότητα και την  βίαια εφαρμοσμένη πολιτική οικονομικής καταστολής.

Αλλωστε με ένα σαρκαστικό χορικό-μονόλογο με τίτλο «προειδοποίηση στην Ελλάδα  σχετικά με την Ελευθερία», η Jelinek  προβάλλει  την ενορχηστρωμένη επίθεση που δέχονται οι Ελληνες πολίτες από τα ξένα ευρωπαικά και μη κέντρα εξουσίας, κάνοντας μια εκρηκτική  πολιτική καταγγελία: «Καλά θα κάνετε να συμφιλιωθείτε με την ιδέα ότι θα έρθουμε πρόσωπο με πρόσωπο ,στα νησιά σας,στις αρχαιότητες ,στις ταβέρνες σας .Καλά θα κάνετε να συνηθίσετε στην ιδέα ότι θα μας συναντήσετε.Κι είτε θα κάνετε στην μπάντα, είτε θα μας εξυπηρετήσετε-αυτός είναι και ο λόγος της ύπαρξής σας» λέει απευθυνόμενη στο κοινό προκαλώντας το να  εξοργιστεί ,να σηκωθεί από τον καναπέ του,να αφήσει στην άκρη την μεμψιμοιρία του,να πράξει.

 «Σε λίγο δεν θα σας ανήκει ούτε το χώμα που πατάτε» ακούγεται σε άλλο σημείο της τετράωρης παράστασης.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ολος ο δωδεκαμελής θίασος επί σκηνής (τραπεζίτες-ομολογιούχοι-μικροσυνταξιούχοι, επενδυτές και στο βάθος ομοιώματα κεφαλών -πολιτικών με προεξάρχον εκείνο της Μέρκελ) και το σκηνοθέτη  Νicolas Stemann να μας ενημερώνει για την άγνωστη διάρκεια της παράστασης,την δυνατότητα να μπαίνουμε ή να βγαίνουμε όποτε θέλουμε από την αίθουσα,αφού η παράσταση προβαλλόταν σε video και στο φουαγιέ ,και μια πυρετική θεατρική κίνηση να εξελίσσεται μπροστά μας από λεπτό σε λεπτό όπου ο σκηνοθέτης, άλλοτε παίζοντας πιάνο και άλλοτε σαν κομπέρ, ενορχήστρωνε την σκηνική δράση.

Ολιγομελής χορός μικροεπενδυτών στην έναρξη  μας προιδεάζει για το τι θα επακολουθήσει.Ακούμε συνοδεία πιάνου : «Τα αξιόγραφα μας πνίγουν,μας τραβάνε προς τα κάτω.Πάνω τους είναι γραμμένη η αξία μας.Η αξία μας είναι μηδέν .Η αξία μας δεν μας ανήκει.Ανάμεσα στο μηδέν και στο τίποτα.Απειλούν να μας πνίξουν τα σκατά.»

Στο βάθος ο τοίχος της σκηνής μετατρέπεται σε μια τεράστια οθόνη όπου ο λόγος της Elfriede Jelinek, στοιχειώνει το χώρο με ασπρόμαυρες εικόνες.

«Το τίποτα είναι η ζωή μας»..»Το κεφάλαιο την έκανε για αλλού, για Καραιβική με όμορφη παρέα, παιχνίδια, σπόρ» !!

Το κεφάλαιο είναι λύκος,οι τράπεζες είναι λύκοι,πρόβατα οι λεηλατημένοι από το σύστημα.

Ηθοποιοί φορώντας μάσκες λύκων και προβάτων, άλλοι ηθοποιοί με μάσκες πολιτικών,  κινούνται δαιμονισμένα στην σκηνή,κατεβαίνουν στην πλατεία,κάνουν το γύρω της ανάμεσα στους θεατές ..Οι λύκοι κυνηγούν τα πρόβατα.

Ο χορός των τραπεζιτών συνεχίζει: «Τι να σας δώσουμε όμως αν δεν έχουμε τι να σας πάρουμε»; «Η ανασφάλειά σας είναι η δική μας ασφάλεια και θα κερδίσουμε κι απ αυτό», τιμές χρηματιστηριακών μετοχών περνούν διαρκώς στο βάθος απ τις οθόνες,τραπεζίτες- golden boys μπουκωμένοι με ευρώ  καταπίνουν διαρκώς χαρτονομίσματα,άλλοι με υπερμεγέθη φτερά των 50,100 και 200 ευρώ λικνίζονται επί σκηνής ,ένα οργιαστικό πανδαιμόνιο συνοδεία  μουσικής –μέσα από τεράστια γκάμα μουσικών ειδών -μας κατακλύζει από παντού.

Ακολουθεί διάδραση με το κοινό : μας καλούν να τραγουδήσουμε  «μια τράπεζα είμαστε όλοι»,δημοπρασία επί σκηνής κάποιων σκηνικών αντικειμένων,στη συνέχεια το κοινό καλείται να τραγουδήσει: «είμαστε όλοι ξεχωριστοί»

Μια μάγισσα με μαγικό ραβδάκι ,προσπαθεί  να αυγατίσει το χρήμα.Μάταια όμως.Το χρήμα πέταξε για αλλού,σε παραδείσους εξωτικούς!

Καμιά μάγισσα του παραμυθιού δεν θα αναστρέψει την ροή,η κοινωνική πρόνοια καταρρέει. «Στάχτη,τα πάντα Στάχτη».

Αλλος καίει ένα χαρτονόμισμα  επι σκηνής. «Σταχτη,Στάχτη,Στάχτη,τέλος».

«Αν είσαι γυμνός δεν έχεις ούτε τσέπες» , «Πώς από την Δημοκρατία γεννιέται η Τυρρανία», «Ο άνθρωπος κινεί την οικονομία ,όχι η οικονομία τον άνθρωπο»μας θυμίζει διαρκώς η JELINEK.

Το κράτος μπαίνει τώρα στο στόχαστρο.Αποδομείται.Υπηρέτης κι αυτό των αγορών.

Ελευθερία,Δικαιοσύνη,Τιμή,Καθήκον,Συγγνώμη,Ελπίδα.τίποτε 

στο απυρόβλητο.που πήγαν;κατασπαράχτηκαν. Όλα καταρρέουν. Το μοτίβο του Θανάτου επανέρχεται Το χρήμα ο μόνος Θεός .Ο ΔΙΟΝΥΣΟΣ ΘΕΟΣ .Κινούμαστε όλοι στην Κοιλάδα του Θανάτου.Τα τρένα μεταφέρουν πτώματα,τα κεφάλια μας στις σιδηροτροχιές.είμαστε τα σφάγια του τρομερού Θεού..του Θεού του Χρήματος.κι οι τράπεζες οι ναοί του,ενα άλλο ολοκαύτωμα εκτυλίσσεται αλλά όχι ερήμην μας,μα με τη δικη μας συμμετοχή :την αδράνειά μας,την μοιρολατρεία μας,την ανάγκη μας για πλασματική ασφάλεια,την ανάγκη μας για ψεύτικη ζωή.

Η τελευταία σκηνή μεγαλειώδης.Ενα τεράστιο χρηματοκιβώτιο ανοίγει ως άλλος φούρνος αερίων και καταπίνει το ρημαγμένο πλήθος επί σκηνής : τούς άστεγους,τους ξεκληρισμένους,τους οιωνεί χαμένους.Τούς καταπίνει.τους εξουδετερώνει.

ΣΕ αυτό το ξέφρενο πάρτι Διονυσιακής λατρείας  του χρήματος-Θεού,ο σκηνοθέτης Nicolas Stemman σπάζοντας όλες τις γνωστές δραματικές φόρμες  του κλασικού θεάτρου,αφήνοντας πίσω του ακόμα και την μπρεχτική αποστασιοποίηση» έστησε μια παράσταση με μείξη video art,performance,στοιχεία θεατρικού  αναλογίου,καμπαρέ,αμερικάνικου musical,γαλλικής επιθεώρησης, slapstick βρεταννικής κωμωδίας  αλλά και χορού αρχαίου ελληνικού δράματος,δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο μουσικοθεατρικό χάππενινγκ.

Η μετά –θεατρική του γλώσσα ενώθηκε δεξιοτεχνικά με την θραυσματική και επιθετική γλώσσα της Elfriede  Jelinek δημιουργώντας ένα εκρηκτικό μείγμα.Το τετριμμένο και ήδη γνωστό αποδομείται ,οι λέξεις σκοντάφτουν και θρυμματίζονται ,οι θεατρικές φόρμες εκτρέπονται σπάζουν για να ανασυντεθούν και το μοντάζ αποκαλύπτει σε όλο του  το εύρος την αποξένωση και την καταστροφή.

Στο τέλος.η σκηνή θυμίζει πεδίο μάχης, η καλύτερα ένα απέραντο τοπίο Θανάτου.

Συντελεστές της παράστασης:

Σκηνοθεσία: Nicolas Stemann

Σκηνικά: Katrin Nottrodt

Κοστούμια: Marysol del Castillo

Δραματουργία: Benjamin von Blomberg

Μουσική: Thomas Kürstner, Sebastian Vogel

Βίντεο: Claudia Lehmann

Βοηθός Σκηνοθέτη: Nora Bussenius

Βοηθός Βίντεο: Hanna Linn Wiegel

Διεύθυνση Σκηνής: Corinna Fussbach

Υποβολέας: Antje Kreusch

 Ηθοποιοί: Therese Dürrenberger, Franziska Hartmann, Ralf Harster, Sebastian Rudolph, Maria Schrader (27 & 28/3) / Αλεξία Καλτσίκη (29/3), Alicia Aumüller, Benjamin von Blomberg, Thomas Kürstner, Sebastian Vogel, Claudia Lehmann, Nicolas Stemann, Daniel Lommatzsch, Jaydon-Paul Reisberg 

Παραγωγή: Thalia Theater, σε συμπαραγωγή με το Schauspiel Köln

Δραματουργικά δικαιώματα: Rowohlt Theaterverlag, Reinbek

Με την υποστήριξη: Hapag-Lloyd Hamburg

Παγκόσμια πρεμιέρα: 2 Οκτωβρίου 2009, Thalia Theater (Αμβούργο)

Η ELFIEDE JELINEK γεννήθηκε το 1946 στην Αυστρία,βραβεύτηκε με το Νόμπελ λογοτεχνίας το 2004,«για τη μουσική ροή του λόγου και του αντίλογου στα μυθιστορήματα και τα θεατρικά έργα της», τα οποία, σύμφωνα με τη Σουηδική Ακαδημία «αποκαλύπτουν με ασυνήθιστο γλωσσικό ζήλο τον παραλογισμό των κοινωνικών στερεοτύπων και τη δύναμή τους να υποδουλώνουν».Το μυθιστόρημά της “η πιανίστρια” μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2001 από τον  Michael Haneke. Ακτιβίστρια της γραφής με έντονα πολιτικό λόγο, στην προσπάθειά της να τιθασεύσει την γλώσσα προκαλεί και το θέατρο να ανανεωθεί.

Ο NICOLAS STEMANN γεννήθηκε το 1968 στο Αμβούργο.Είναι σκηνοθέτης και μουσικός και θεωρείται από τους πιο διακεκριμένους σκηνοθέτες του σύγχρονου γερμανικού θεάτρου.Είναι σε θέση να συνδυάζει με άνεση στις παραστάσεις του μουσική,βίντεο και μεικτά μέσα.Η παράσταση του Φάουστ Ι +ΙΙ στην εκδοχή της χωρίς συντομεύσεις (διάρκειας 8 ωρών) απέσπασε το πρώτο βραβείο στην διοργάνωση του 2012 στο Theatertreffen Βερολίνου,ένα ετήσιο φεστιβάλ που ξεχωρίζει τις 10 καλύτερες παραγωγές της εκάστοτε χρονιάς στην Γερμανία.Το έργο «Τα συμβόλαια του εμπόρου» , πρωτοανέβηκε από τον Stemann τον Απρίλιο του 2009 στο Schauspielhaus της Κολωνίας και λίγο αργότερα στο Thalia Theater του Αμβούργου, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων και αποσπώντας ως επί το πλείστον διθυραμβικές κριτικές, καθώς θεωρήθηκε η πιο δραστική θεατρική αντίδραση στην οικονομική κρίση που είχε μόλις ενσκήψει στην Ευρώπη.

Μέχρι σήμερα  η παράσταση έχει παιχτεί στα σημαντικότερα ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Η E.Jelinek και  N.Stemann μετρούν πλέον έξι συνεργασίες.

Εφη Καλογεροπούλου

Θεατρολόγος.