Για το θέατρο του Ιονέσκο.....,της Εφης Καλογεροπούλου

Για το θέατρο του Ιονέσκο
με αφορμή την παράσταση Ionesco Suite,του Εmmanuel Demarcy-Mota,
της Εφης Καλογεροπούλου

«Δύο είναι οι θεμελιώδεις συνειδησιακές καταστάσεις, που αποτελούν τη ρίζα κάθε έργου μου …. …. ..Τα δύο βασικά αισθήματα είναι,της παροδικότητας από τη μία,κι ενός δυσβάστακτου βάρους, από την άλλη.. του κενού,και μιάς υπεράφθονης παρουσίας της μη-αληθινής διαύγειας του κόσμου,και της αδιαφάνειάς του……Στην αίσθηση της παροδικότητας, οφείλεται το αίσθημα του άγχους,ένα είδος ιλίγγου που με κατέχει.Μα όλα αυτά,μπορούν μια χαρά να προκαλέσουν και μία ευφορία,το άγχος να μεταμορφωθεί ξαφνικά σε ελευθερία……Κάτι πολύ σπάνιο φυσικά….Βρίσκομαι πολύ πιο συχνα, κάτω από την επίδραση της αντίθετης κατάστασης..το ανάλαφρο γίνεται δυσβάστακτο,η διαφάνεια,αδιαπέραστη,το βάρος του κόσμου ασήκωτο,το σύμπαν με συντρίβει.Μιά κουρτίνα,ένα αφόρητο τείχος που υψώνεται ανάμεσα σε μένα και τον κόσμο,ανάμεσα σε μένα και τον εαυτό μου.Η ύλη κατακλύζει τα πάντα,καταλαμβάνει ολάκερο το χώρο,εκμηδενίζειμε το βάρος της κάθε ελευθερία…η ομιλία ,ο λόγος θρυμματίζονται,……» //// Ευγένιος Ιονέσκο.
Το θέατρο του Ιονέσκο,ένα θέατρο του Παραλόγου,ένα θέατρο καταστάσεων οπου το παράλογο κυριαρχεί, για να υπογραμμίσει την τυχαιότητα της παρουσίας του ανθρώπου, σε έναν κόσμο που δεν του ανήκει και που εν γένει, είναι δυνατότερος από αυτόν.Οπως υπογραμμίζει και ο Jan Kott, η πόλη του Λάς Βέγκας θα μπορούσε να είναι ένα γιγαντιαίο σκηνικό για το θέατρο του Παραλόγου.Στην πόλη αυτή, είναι παρόντα όλα τα συστατικά αυτού του θεάτρου: η αλλοτρίωση του ατόμου είναι ολοκληρωτική,ο άνθρωπος υποβιβάζεται σε παίκτη, εχει πρόσωπο παίκτη, αντανακλαστικά παίκτη,χειρονομίες παίκτη…Ο άνθρωπος είναι «αλλότριος» της μηχανής και η μηχανή είναι εξίσου «αλλότρια» του ανθρώπου …..και ο χρόνος είναι και εδώ διαφορετικά ορισμένος,άλλος ο γραμμικός χρόνος μονής κατεύθυνσης και ουσιαστικά παρών του παίκτη και άλλος ο χρόνος του μηχανισμού των γεγονότων, που αναδιπλώνονται και εκτείνονται στο παρελθόν,παρόν και μέλλον.
Τα έργα του Ιονέσκο είναι τραγικές φάρσες,το «κωμικό» στοιχείο δεν προσφέρει καμμία διαφυγή ,το γέλιο του θεατή σαν φυσική απόληξη ντελιριακών καταστάσεων, που διαδραματίζονται με ιδιαίτερη ένταση και επιτάχυνση στην σκηνή, δεν λειτουργεί μονοσήμαντα λυτρωτικά,αλλά παροξύνεται στα όρια του «απεγνωσμένου», ενός συναισθήματος που κινείται πέρα από τα σύνορα της ελπίδας ή της απελπισίας.
Ο τραγικός ήρωας του Ιονέσκο, σε πλείστες των περιπτώσεων, είναι ενας κλόουν,τα εργα του εχουν ως δομικό στοιχεί, την ανατροπή της καθεστηκυίας τάξης, όπως αυτή εκφράζεται στο παγανιστικό καρναβάλι,τα σώματα των ηρώων του πολλές φορές απεικονίζονται γκροτέσκα και αναμειγνύονται με τον κόσμο,τα ζώα, τα αντικείμενα,φορτωμένα με ιδιότητες, που βρίθουν συμβολισμών, έτοιμα να πεθάνουν αλλά και να αναγεννηθούν ταυτόχρονα,ενσαρκώνοντας εικόνες φθοράς αλλά και καρποφορίας. Η γλώσσα του εκφράζει την αδυνατότητα της επικοινωνίας και απογυμνώνεται από την αξία χρήσης της.Είναι γεμάτη κλισέ,κούφιες συνταγές και απολιθωμένες μορφές, απολύτως κατακερματισμένη και ασύνδετη.

Η παράσταση Ionesco Suite βασίστηκε στα έργα: «Ζακ ή η Υποταγή», «Ντελίριο για δύο» , «Η φαλακρή τραγουδίστρια» και «Το μάθημα».Ενα σύνολο τεσσάρων αντιπροσωπευτικών έργων του Ιονέσκο, που παρουσιάστηκαν σαν ένα σώμα ,ενιαία ,διαδεχόμενα το ένα το άλλο από επτά ηθοποιούς και γύρω από ένα στενόμακρο τραπέζι που δέσποζε στο κέντρο της σκηνής.
Στο έργο «Ζάκ ή η Υποταγή» ο «επαναστατημένος»γόνος μιας αστικής οικογένειας εξαναγκάζεται να υποκύψει στις οικογενειακές πιέσεις, που μέσω της επιχείρησης «σεξουαλικό ένστικτο» έχουν στόχο να τον προσαρμόσουν και να τον επαναφέρουν στα κλισέ της τάξης της.Η υποταγή του στον αστικό κονφορμισμό, γίνεται μέσα από ένα καταιγιστικό μηχανισμό παραγωγής σουρεαλιστικών καταστάσεων.
Στο « Ντελίριο για δύο» και με φόντο έναν πόλεμο σε εξέλιξη, ένα ζευγάρι λογομαχεί για το αν «η χελώνα είναι το ίδιο ζώο με το σαλιγκάρι»!! Μέσα από την αντιπαράθεση που έχουν, βγαίνουν στην επιφάνεια κομμάτια και θρύψαλα της προσωπικής τους ιστορίας.
Στην «Φαλακρή τραγουδίστρια», ο Ιονέσκο επιτίθεται για ακόμη μια φορά στον παγκόσμιο μικροαστισμό και τον πανταχού παρόντα κονφορμισμό.Τα ζεύγη Σμίθ και Μάρτιν δεν μπορούν να μιλήσουν γιατί δεν μπορούν να σκεφτούν και αυτό γιατί δεν μπορούν, ουτε να συγκινηθούν,ουτε να νιώσουν πάθος,ούτε με οποιονδήποτε τρόπο να υπάρξουν .
Και αυτό το έργο ,όπως και το επόμενο,«Το μάθημα» ,ασχολούνται και τα δυό με το θέμα της γλώσσας.Η Γλώσσα δείχνεται σαν όργανο εξουσίας.Καθώς το έργο εξελίσσεται η μαθήτρια που στην αρχή φαινόταν ανυπόμονη,πρόθυμη και υπάκουη,χάνει σιγά σιγά τις ιδιότητές της, ενώ ο καθηγητής από δειλός και νευρικός, γίνεται κύριος της κατάστασης και κυριαρχεί.Στο τέλος η μαθήτρια κατατροπώνεται ,ενας άγριος πονόδοντος την πιάνει ,αδυνατεί να μιλήσει και δολοφονείται από τον καθηγητή. Ο Ιονέσκο είχε ονομάσει το «Μάθημα» κωμικό δράμα.
Η παράσταση Ionesco Suite του Emmanuel Demarcy -Mota, θάλεγε κανείς ότι ήταν τεχνικά άψογη.Είχε καταιγιστικούς ρυθμούς,καρναβαλίστικη ατμόσφαιρα και καλοκουρδισμένους ηθοποιούς.Ωστόσο δεν κατάφερε –κατά την αποψή μας- να αποδώσει την εσωτερική ρηγμάτωση των προσώπων,που φυσικά δεν είναι χαρακτήρες αλλά καρικατούρες,και δεν κατάφερε να αναδείξει το τραγικό πρόσωπο της απόγνωσης που υπάρχει πίσω από την ασυμβατότητα της ανθρώπινης επικοινωνίας.Αρκέστηκε ετσι σε μια εξωτερική περιγραφή-καταγραφή, αδυνατώντας να προσδώσει στην παράσταση ένα απαραίτητο μεταφυσικό βάρος, οπου ελλείψει φόβου και με όχημα το γέλιο,θα την απογείωνε.
Η ταυτότητα της παράστασης:
Συγγραφέας
Ιονέσκο(Ζακ ή Η υποταγή, Ντελίριο για δύο, Η φαλακρή τραγουδίστρια, Το μάθημα )
Σκηνοθέτης
Emmanuel Demarcy-Mota
Ηθοποιοί
Charles-Roger Bour, Céline Carrère, Jauris Casanova, Sandra Faure, Stéphane Krähenbühl, Olivier Le Borgne, Gérald Maillet
Συντελεστές
Βοηθός σκηνοθέτη: Christophe Lemaire. Μουσική: Jefferson Lembeye, Walter N’Guyen. Σκηνικά - Φωτισμοί: Yves Collet
Η παράσταση ανέβηκε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, 1-3 Ιουλίου ,Πειραιώς 260.

Εφη Καλογεροπούλου

δημοσίευση περιοδικό ΘΡΑΚΑ
http://thraka-magazine.blogspot.gr/2014/10/11-ionesco-suite-mmanuel-demarcy-mota.html