Κέντημα αζούρ ,του Κώστα Καλημέρη

Κέντημα αζούρ, του Κώστα Καλημέρη*

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ από εδώ

Το κέντημα αζούρ δεν είναι σταυροβελονιά. Είναι ένας ιδιαίτερος, αριστοτεχνικός τρόπος κεντήματος, που με λεπτεπίλεπτη τεχνική «ζωγραφίζονται» γωνίες ενός κεντήματος, τα κενά ή το γύρω-γύρω. Στην αρχαιότητα τα έλεγαν «επιρραμμένα κεντήματα». Στη σύγχρονη εποχή οι κεντήστρες τα λένε τρυπογάζια. Μπορεί να είναι και κεντήματα πάνω σε ξεφτισμένες κλωστές. Δεν είναι, όμως, μικρομπαλώματα. Είναι ραπτική που έχει αριστοτεχνικό ύφος.

Ο Σεφέρης έλεγε ότι «καταλαβαίνει κανείς πως δουλεύει καλά, όταν κάθε περιστατικό, το πιο μικρό και ασήμαντο της καθημερινής του ζωής και σκέψης, έρχεται σα μοναχό του και βάζει ένα πετραδάκι στο πράγμα που φτιάχνει».

Ο Σκαρίμπας αποκαλούσε τον Παπαδιαμάντη, τον Κάλβο και τον Καβάφη μεγάλους υφητζήδες, δηλαδή τεχνίτες του ύφους. Γιατί δεν μερεμέτιαζαν απλά, δεν έκαναν γιρλάντες, αλλά σημάδευαν με λεπτομέρειες ολόκληρο το έργο σα να τραβούσαν τις τελευταίες πινελιές. Με αυτό τον τρόπο ήξεραν να μιλούν για τα ανθρώπινα πάθη, εξαφανίζοντας τα αίτιά τους.

Τα «έγραφαν» σε ένα μεγαλύτερο μοτίβο οδύνης, πιο μεγάλο σχέδιο, δίνοντας διαχρονική αξία. Το ύφος για να βγει πρέπει να έρχεται «σα μοναχό του». Το ύφος δεν είναι μόνο τεχνική, είναι έμπνευση που πάει πιο ψηλά από ένα δίχτυ σημασιών, ψάχνει μέσα από την τρέλα και το πάθος την υπέρβαση. Γίνεται ένα μικρό ιδρυτικό συμβάν που γεννάει. Επικοινωνεί αυθόρμητα με το ανεξήγητο, έστω κι αν πίσω του βρίσκεται πολλή εργασία.

Ετσι το θαύμα γίνεται ανθός της ανάγκης. Οταν ένας άνθρωπος απαιτεί εξηγήσεις για όλα σημαίνει πως είναι απαίδευτος. Γιατί όταν όλες οι πράξεις είναι μαθηματικά υπολογισμένες προσλαμβάνουν μια ηλίθια ποιότητα (όπως την ονόμαζε ο διεθνούς φήμης κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Τέοντορ Αντόρνο). Το καλό, όχι μόνο ωριμάζει αργά, αλλά είναι σχέση της συνέχειας με την ασυνέχεια.

Η τεχνική αζούρ δεν είναι αλισβερίσια κάτω απ' το τραπέζι. Δεν είναι μπαμπεσιά και πονηριά. Υπάρχει κι αυτό το κέντημα. Κι έτσι «γράφουν» και «κεντάνε» οι επιτήδειοι. Το καλό, όμως, κέντημα, σχεδόν μυθοπλαστικά, έχει μια αθωότητα με κρυμμένες τις διάφανες προθέσεις. Αλλάζει με απλότητα το σχήμα σα να μην ήθελε να το αλλάξει.

Γιατί αναμετριέται ειλικρινά με αυτό που δεν γνωρίζει. Τότε είναι που το ύφος αζούρ «έρχεται σα μοναχό του». Σαν όνειρο που προηγείται της ερμηνείας του. Γιατί ονειρεύτηκε να σπάσει τον κανόνα.

* κριτικός λογοτεχνίας